Inleiding
Op 5 mei 2021 vierden we in Nederland de bevrijding van de Duitse bezetting in 1945.
In Frankrijk herdacht men dat Napoleon Bonaparte 200 jaar eerder stierf in ballingschap op het eiland Sint-Helena. Er stonden geen festiviteiten op het programma, want hij verdeelde het Franse volk. Moest hij nu bejubeld of juist veroordeeld worden? Was hij een vooruitstrevend hervormer of een dictator? Uiteindelijk hield de Franse president Macron een toespraak en legde hij een rouwkrans neer aan het praalgraf van Napoleon in het Hôtel des Invalides in Parijs. Zie hier een reportage over de herdenking in Parijs.
Napoleon en Holland
In Noord-Nederland werd de Bataafse republiek (1795-1806) opgevolgd door het Koninkrijk Holland (1806-1810), met aan het hoofd Lodewijk Napoleon, een broer van Napoleon Bonaparte. In feite was Holland in die periode een vazalstaat van Frankrijk. Omdat Napoleon niet gelukkig was met het wankelmoedige optreden van zijn broer, lijfde hij Holland in bij het Franse keizerrijk op 9 juli 1810. Zie hier de Proclamatie waarin de vereniging van het Koninkrijk Holland met het Franse Keizerrijk werd bekendgemaakt.
Eind 1813 herwon Holland zijn onafhankelijkheid om te worden omgevormd tot het Koninkrijk der Nederlanden onder Koning Willem I in 1815.
Wat heeft Nederland te danken aan Napoleon?
De belangrijkste hervormingen zijn de modernisering van bestuur en rechtspraak, de invoering van nieuwe maten (meter) en gewichten (kilogram) en de invoering van de Burgerlijke Stand (BS). Hij bouwde de BS op met behulp van doopboeken en huwelijks- en begraafregisters. Dit leidde tot enige weerstand, want kon Napoleon die particuliere boeken zo maar opeisen?
Door middel van de BS was Napoleon in staat op een efficiëntere wijze belasting te heffen en jongemannen voor zijn leger op te roepen.
Dienstplicht
Om zijn ‘Europese droom’ te realiseren had Napoleon veel soldaten nodig voor zijn leger. In 1811 voerde hij in Noord-Nederland de zg. ‘conscriptie’ in. Iedere man van 20 jaar moest zich inschrijven. Door middel van loting werd bepaald wie direct in dienst moest en wie op een reservelijst werd geplaatst. Er was veel verzet tegen de dienstplicht, want Napoleon riep in een hoog tempo steeds nieuwe lichtingen op. Hij hield er totaal geen rekening mee wat dit voor de plaatselijke bevolking betekende.
Militairen tussen Vecht en Eem
Op deze website proberen we de verhalen te vertellen van 565 jongemannen uit 18 plaatsen in het gebied tussen Vecht en Eem, die tussen 1810 en 1814 onder Napoleon dienden. Het waren jongemannen die al in het Hollandse Leger hadden gediend of vrijwilliger waren of dienstplichtige. We proberen na te gaan wanneer ze in dienst traden, in welk regiment ze dienden en hoe het hen daar verging.
Als basis voor de lijst van militairen hebben we onze toevlucht genomen tot de Database van het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH): Nederlandse militairen in het leger van Napoleon. Voor nadere details verwijst het NIMH naar de ‘Service Historique de la Défense’ in Vincennes/Parijs (SHD), waar slechts een deel van de stamboeken is gescand. Het gaat dan om de boeken waarin de militairen die deel uitmaakten van de Keizerlijke Garde (subserie 20YC) en de Linieregimenten (subserie 21YC) geregistreerd staan. De overige stamboeken wachten nog op digitalisatie.
Waar hebben de jongemannen uit het gebied tussen Vecht en Eem gediend?
Zij vochten in Duitsland, Polen en Rusland (incl. het huidige Litouwen en Wit-Rusland). Een enkeling nam deel aan de campagne in Spanje. Het is niet helemaal duidelijk waar de regimenten, bataljons, eskadrons en compagnieën zich in 1810 en 1811 precies bevonden. Sommige regimenten bewaakten de kusten om te voorkomen dat de Engelsen binnenvielen, net zoals dat het geval was op Walcheren in 1809.
De Russische veldtocht in 1812
De legerleiding bereidde vanaf augustus 1811 de meeste troepen voor op de Veldtocht naar Rusland . Men verlengde verbindingslijnen oostwaarts en legde grote voorraden aan in Pruisen. Op 24 juni 1812 begon dan de lang verwachte aanval. De troepen staken de rivier de Memel (Njemen) over, die de uiterste grens van het Franse keizerrijk vormde.
De Slagen in Duitsland in 1813
In het voor- en najaar van 1813 vond de Campagne in Saksen plaats. Na de Volkerenslag bij Leipzig (tussen 16 en 19 oktober 1813) probeerden de Franse troepen de grens met Frankrijk weer te bereiken. Grote aantallen manschappen staken de Rijn bij Mainz over en een kleiner aantal ook de grens bij Wesel. Heel veel zieke militairen strompelden naar de grens of bevonden zich in plaatselijke hospitalen. Het Franse leger leed onder besmettelijke ziekten.
De Campagne in Frankrijk in 1814
Van eind 1813 tot begin april 1814 moest Napoleon nog talrijke slagen leveren in Frankrijk, want de Coalitie achtervolgde hem zelfs in zijn eigen land. Aan dit onderwerp besteden we echter verder geen aandacht, omdat er heel weinig militairen uit het gebied tussen Vecht en Eem betrokken zullen zijn geweest bij deze campagne.
Opbouw van de website
In de linker kolom kunt u een geregistreerde militair alfabetisch op naam zoeken.
Vermeld zijn gegevens als voor- en achternaam, geboorteplaats, geboortedatum, woonplaats, beroep, naam ouders, naam van regiment, inschrijvingsnummer in stamboek van regiment, datum van indiensttreding, rang, nummer SHD stamboek, conscrit/remplaçant, bijzonderheden, overlijdensdatum of vermist. Voor zover mogelijk zijn de scans van inschrijving of overlijden toegevoegd.
N.B. De Franse bezetter heeft de namen van de jongemannen omgezet in het Frans. Voor deze website hebben we ze weer terugvertaald naar de Hollandse naam. De oorspronkelijke namen zijn achterhaald door naspeuringen te doen in de doopboeken. De geboortedata zijn meestal doopdata, tenzij een geboortedatum expliciet was vermeld. De geboortedata in de stamboeken bleken heel vaak niet te kloppen. Ook de geboorteplaatsen werden vaak niet juist vermeld. Voor zover noodzakelijk zijn er dus correcties toegepast op de gegevens in de stamboeken.
Onder de banner staan zeven tabs vermeld voor Inleiding, Plaatsen, Regimenten, Militairen, Diversen, Contact en Over ons.
Onder Plaatsen staat per plaats een artikel over en een lijst van militairen uit die plaats.
Onder Regimenten worden de belangrijkste regimenten opgenomen, waarbij militairen dienden uit het gebied Tussen Vecht en Eem.
Onder Militairen worden specifieke thema’s nader uitgewerkt.
Onder Diversen komen allerlei resterende onderwerpen aan de orde.
De rubriek Contact kan gebruikt worden voor op- en aanmerkingen.
De rubriek Over ons gaat over de makers van de website.